Η επιστημονική κοινότητα σήμερα συμφωνεί ότι το φαινόμενο της παχυσαρκίας έχει πάρει επιδημικές διαστάσεις. Οι μετρήσεις του 2022 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) σχετικά με την παχυσαρκία στην Ευρώπη έδειξαν ότι δύο στους τρεις ενήλικες είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι (ΔΜΣ >25kg/m²). Μάλιστα, η έκθεση του ΠΟΥ αναφέρει ότι η παχυσαρκία ευθύνεται για 1,3 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως. Στην προσπάθεια αντιμετώπισης του σημαντικού αυτού προβλήματος έχουν επιστρατευτεί πολλές μέθοδοι, όπως δίαιτες, άσκηση, συμπεριφορικές τεχνικές, φάρμακα και χάπια αδυνατίσματος, ακόμα και χειρουργικές επεμβάσεις. Φυσικά το ενδιαφέρον των υπέρβαρων/ παχύσαρκων μαγνητίζουν οι τρόποι που κινούνται στο μαγικό δίπολο εύκολα και γρήγορα, αναφέροντας ακόμη και μόνιμη απώλεια κιλών. Χαρακτηριστικά πάνω από 1 στους 3 διαιτωμένους χρησιμοποιεί συμπληρώματα διατροφής που ισχυρίζεται ότι τον βοηθούν στην απώλεια, ενώ ακόμα περισσότεροι είναι αυτοί που έλκονται από τις σειρήνες των διαιτών που διαφημίζονται ως θαυματουργές και γρήγορες. Γιατί όμως είναι η επιστημονική κοινότητα δεν συμφωνεί στις «υπερβολές», αναφορικά με την απώλεια βάρους;

1. Οι στερητικές δίαιτες για μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι ανεπαρκείς σε θρεπτικά συστατικά και θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την υγεία μας. Συχνές ελλείψεις σιδήρου, φυλλικού οξέος, βιταμινών –κυρίως Β12, αλλά και όλου του συμπλέγματος Β– ευθύνονται για συμπτώματα όπως αδυναμία, κόπωση, έλλειψη συγκέντρωσης, ζαλάδες και άλλα.

2. Συνήθως δεν καλύπτουν το πρωτεϊνικό ισοζύγιο του διαιτωμένου και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται αρνητικό πρωτεϊνικό ισοζύγιο στον οργανισμό, με συνέπεια απώλεια του μεταβολικά ενεργού μυϊκού ιστού. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε άμεσα φαινόμενα, όπως κόπωση, μείωση της εύρυθμης λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, μείωση της απόδοσης (μυϊκής και πνευματικής), ενώ μεσο-μακροπρόθεσμα σχετίζεται με γρηγορότερη επαναπρόσληψη βάρους, καθώς ο διαιτώμενος θα πρέπει να διατηρήσει τα απολεσθέντα κιλά με μεγαλύτερη προσπάθεια.

3. Συνήθως αυτές οι προσεγγίσεις δεν συνοδεύονται από αλλαγές του τρόπου ζωής. Αλλαγές δηλαδή των διαιτητικών συνήθειων που μας οδήγησαν στην κατάσταση της υπερβαρότητας/παχυσαρκίας, με συνέπεια η απώλεια βάρους να είναι βραχύβια και η επαναπρόσληψη κιλών σχεδόν μονόδρομος.

4. Τέλος, ένα ακόμα αρνητικό με αυτές τις δίαιτες που σχετίζονται με υπερβολές είναι ότι τα κιλά που χάνονται επαναπροσλαμβάνονται γρήγορα. Όταν μάλιστα αυτό το φαινόμενο (γνωστό ως «γιο-γιο») γίνεται αρκετές φορές, τότε το άτομο αρχίζει να χάνει την αυτοπεποίθησή του, να πιστεύει ότι ποτέ δεν θα καταφέρει να χάσει τα παραπανίσια κιλά μια για πάντα και πολλές φορές σταματάει να φροντίζει το σώμα και τη διατροφή του, με αποτέλεσμα να αυξάνει τον κίνδυνο διάφορων παθήσεων. Τελικά ποια είναι η καλύτερη δίαιτα; Φυσικά και δεν υπάρχει καλύτερη δίαιτα. Ξέρετε γιατί υπάρχουν τόσο πολλές δίαιτες στα περιοδικά και στην τηλεόραση; Επειδή δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη συνταγή. Αν υπήρχε μία θα την έπαιζαν όλα τα ΜΜΕ. Ωστόσο, κοινή συνισταμένη όλων των επιτυχημένων προσπαθειών ελέγχου βάρους είναι η εξατομικευμένη προσέγγιση με στόχευση τη μόνιμη αλλαγή της διατροφικής μας συμπεριφοράς. Σήμερα, αντίθετα με αυτό που πιστεύαμε παλαιότερα, η απώλεια βάρους μπορεί να είναι και γρήγορη και ασφαλής, και πολλές φορές ενδεικνυόμενη. Απώλεια βάρους της τάξης των 8 με 10 κιλών/μήνα με υψηλούς βαθμούς διατήρησης ακολουθώντας δίαιτες χαμηλών αλλά και πολύ χαμηλών θερμίδων κάτω των 1.200 μπορεί να επιτευχθεί σωστά σε παχύσαρκα άτομα που είναι ισχυρά κινητοποιημένα. Οι προϋποθέσεις για να συμβεί αυτό, όπως υποδεικνύει η βιβλιογραφία είναι:

• Tο διαιτολόγιο να είναι εξατομικευμένο.

• Η διατροφή που ακολουθείται να καλύπτει το πρωτεϊνικό ισοζύγιο ώστε να διασφαλίσουμε απώλεια κυρίως λιπώδους ιστού και παράλληλα όλα τα θρεπτικά συστατικά σε ημερήσια βάση.

• Η εφαρμογή τεχνικών τροποποίησης συμπεριφοράς ώστε να αλλάξουμε τις παλιές, κακές συνήθειες με νέες, πιο υγιεινές. Ακούστηκε σε ένα συνέδριο και το αναπαράγω: Αν δεν αλλάξουμε τη διατροφική μας συμπεριφορά, είναι σαν να προσπαθούμε να γεμίσουμε με νερό έναν κουβά που έχει μια τρύπα στον πάτο. Αφού λοιπόν προσδιορίσουμε την προβληματική συμπεριφορά (π.χ. φαγητό μπροστά την τηλεόραση), είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να σπάσουμε αυτόν το δυσλειτουργικό κρίκο και να δημιουργήσουμε μια νέα υγιεινή συνήθεια χρησιμοποιώντας εργαλεία όπως η αυτο-καταγραφή, η στοχοθεσία και η αυτο-αξιολόγηση. Συμπερασματικά, η τροποποίηση της συμπεριφοράς είναι το κλειδί στο αδυνάτισμα.

Από τον διαιτολόγο-διατροφολόγο Αναστάσιο Παπαλαζάρου