Elite ή Αναστάσιος Κουτσούκος, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, ανήγαγε τα φωτογραφικά πορτρέτα σε τέχνη. Έμεινε στην ιστορία για τον τρόπο που οι ασπρόμαυρες εικόνες των πιο πολυφωτογραφημένων προσώπων της ελληνικής showbiz φώτιζαν τις πιο εσωτερικές τους πλευρές. Μάνος Κατράκης, Κάρολος Κουν, Αλέξης Μινωτής, Μελίνα Μερκούρη, Δημήτρης Χορν, Έλλη Λαμπέτη, Κατίνα Παξινού, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Τζένη Καρέζη, Ντίνος Ηλιόπουλος, Παντελής Ζερβός, Κώστας Χατζηχρήστος, Δημήτρης Ροντήρης, Κώστας Μουσούρης: Όλοι τους τον επέλεγαν για να τους κάνει τα πορτρέτα, γιατί το να φωτογραφηθείς από τον Elite ήταν σαν να γινόσουν ιερή εικόνα.

Από τον Πάνο Ζόγκα

Φωτογραφίες από το αρχείο του Elite

O συγγραφέας και δημοσιογράφος Ιάσονας Τριανταφυλλίδης θα μου πει: «Τον παλιό καιρό, όταν άνοιγες το πρόγραμμα ενός θεάτρου ο πρωταγωνιστής είχε φωτογραφία του με την υπογραφή “Elite”. Ήταν κάτι σαν πρεστίζ. Από την Αλίκη Βουγιουκλάκη μέχρι τον Κουν και τη Μαρινέλλα, τον επέλεγαν για να φτιάξουν τα αυτόγραφά τους όλοι οι stars. Είχε κάτι ξεχωριστό η ματιά του που δεν εξηγείται. Και πλούσιες οικογένειες έκαναν εκεί τα πορτρέτα τους για να λένε ότι “Mας το έκανε ο Elite”. Ήταν σύμβολο καταξίωσης να έχεις πορτρέτο με την υπογραφή του. Σαν να έχεις ένα ακριβό έργο τέχνης.»
Καθόμαστε με τον γιο του, Στέλιο, έναν πολύ ήρεμο και γλυκό άνθρωπο, σε ένα καφέ της Κυψέλης, ακριβώς απέναντι από εκεί όπου βρισκόταν το μαγαζί του πατέρα του. «Τι να θυμηθώ; Θυμάμαι ένα χειμώνα που ο πατέρας μου είχε βάλει στη βιτρίνα το πορτρέτο της Αλίκης και τα παιδιά από το σχολείο της Κυψέλης κάθονταν και χάζευαν τη βιτρίνα.» Μου διηγείται πολλές ιστορίες, άλλων εποχών, άλλων ανθρώπων, με άλλες νοοτροπίες, που αναζητούσαν μέσω της τέχνης τους να πάνε τις φαντασιώσεις των ανθρώπων ένα βήμα παραπέρα. Ακολουθούν κάποιες από αυτές.

Μελίνα Μερκούρη: Το Γλυκό Πουλί της Νιότης, Θέατρο Κουν, 1965
«Ο πατέρας μου πάντα φωτογράφιζε χωρίς πρόσθετο φωτισμό από εκείνον του σκηνικού. Αυτή η φωτογραφία της Μελίνας έγινε μόνο με ένα χαμηλό μπλε φωτισμό του σκηνικού. Όταν είδε τον Elite ο Ντασέν, που καθόταν δίπλα στον Κουν, να φωτογραφίζει είχε πει: “Μα τι κάνει εκεί ο άνθρωπος; Είναι καλά; Αν βγουν φωτογραφίες με τέτοιο φωτισμό εγώ θα τις φάω.” Την άλλη μέρα, όταν τις είδε έμεινε με το στόμα ανοιχτό.»

Οι πρώτες έγχρωμες εκτυπώσεις και το «Όχι» στην Kodak
«Σε πολύ πρώιμο στάδιο o πατέρας μου και με αστεία μέσα (χρωματιστά σελοφάν περιτυλίγματος δώρων από το διπλανό Select αντί φίλτρων) επιχείρησε να εκτυπώσει έγχρωμες φωτογραφίες. Η επιτυχία ήταν τέτοια που γρήγορα έφτασε στ’ αυτιά του τότε Γερμανού γενικού διευθυντή της Kodak Hellas, ο οποίος θέλησε να γνωρίσει από κοντά αυτόν τον τολμηρό πρωτοπόρο τεχνίτη. Η πρώτη του ερώτηση βέβαια ήταν: “Ποιο έγχρωμο χαρτί χρησιμοποιείτε ώστε να έχετε τέτοια φυσική απόδοση των χρωμάτων;” για να πάρει την απάντηση του Elite: “Δείτε τη φίρμα από πίσω.” Και βέβαια έλεγε Kodak. Ο Γερμανός αμέσως, με μια χειρονομία αναγνώρισης της αξίας του καλλιτέχνη, ακούμπησε τα κλειδιά της εταιρείας Kodak Hellas πάνω στο γραφείο λέγοντας: “Αυτά ανήκουν σε εσάς. Από σήμερα αναλαμβάνετε την τεχνική διεύθυνση της εταιρείας, αρκεί να κλείσετε το Elite”. To “Όχι” του Elite ήταν σκληρότερο από εκείνο του Μεταξά.»

Πώς σταμάτησε να δουλεύει με το Εθνικό Θέατρο και τον Αλέξη Μινωτή
«Παρόμοια με την παραπάνω ιστορία είναι και εκείνη με το Εθνικό Θέατρο, όταν καλλιτεχνικός διευθυντής του ήταν τότε ο Αλέξης Μινωτής. Αναγνωρίζοντας την υπεραξία που προσέθετε το ταλέντο του Elite στις φωτογραφίες των παραστάσεων του Εθνικού και την αισθητική που είχε, του πρότεινε να συνεχιστεί η συνεργασία τους σε μόνιμη βάση με την προϋπόθεση όμως να βγάλει την υπογραφή “Elite” απ’ όλες τις φωτογραφίες. Αποτέλεσμα; Αναγκαστική διακοπή της συνεργασίας. Ο πατέρας μου δεν άφηνε ποτέ το μαγαζί του.»

Όταν άλλαξε το φωτισμό στην Ελένη Μενεγάκη
«Θυμάμαι και μια πρόσφατη ιστορία. Προσκεκλημένος ο πατέρας μου στην πρωινή εκπομπή της Ελένης Μενεγάκη για μια συνέντευξη-παρουσίαση του έργου του, αμέσως με την είσοδό του στο studio, αντιλαμβάνεται ότι κατά την άποψή του οι λήψεις, δηλαδή τα γκρο πλαν της Ελένης, γίνονταν από την πλευρά που δεν την κολάκευε. Με έκπληξη η Μενεγάκη ομολογεί ότι “τόσα χρόνια δεν της το είχε πει κανείς και ο Elite δεν πρόλαβε να μπει στο studio και αυτή ήταν η πρώτη του κουβέντα.” Αμέσως εκείνη τη μέρα άλλαξε το φωτισμό, όπως της είχε πει ο πατέρας μου.»

Η πρόταση της υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη
«Την περίοδο που η Μελίνα ήταν υπουργός Πολιτισμού, υπήρξε συνεχής συνεργασία, κυρίως όταν προέκυπταν φωτογραφικές ανάγκες με ιδιαίτερες τεχνικές απαιτήσεις. Θυμάμαι πόσο είχε ο πατέρας μου κολακευθεί όταν η υπουργός, σε αναγνώριση του έργου του, πρότεινε να του παραχωρήσει το Ζάππειο για μια έκθεση του αρχείου του. Θυμάμαι όμως και με ποιον εύσχημο τρόπο, αναλογιζόμενος την υψηλή επένδυση που απαιτείται, είχε απαντήσει αρνητικά κρύβοντας την επιθυμία του: “Ευχαριστώ πάρα πολύ, με τιμά ιδιαίτερα η πρότασή σας, αλλά ο χώρος είναι μικρός.” Σημειώστε ότι αυτή του την επιθυμία και ύστερα από δέκα χρόνια από το θάνατό του σχεδιάζουμε να την υλοποιήσουμε (έκθεση και έκδοση) στο πολύ προσεχές μέλλον με τη συνεργασία φορέων και εξειδικευμένων φωτογράφων. Και είναι η πρώτη φορά που το αποκαλύπτουμε.»

O Εlite με δικά του λόγια
Ο Στέλιος Κουτσούκος μάς παραχώρησε ένα άρθρο του πατέρα του που είχε γράψει για δικούς του λόγους και δημοσιεύεται για πρώτη φορά:

«Το να γράψεις ένα ιστορικό πενήντα σχεδόν χρόνων και μάλιστα χωρίς να έχεις την ικανότητα και το ταλέντο του συγγραφέα, δεν είναι εύκολο. Θα προσπαθήσω, με λίγα λόγια και με αναφορά σε γεγονότα, να σας γνωρίσω την προσωπική μου πορεία στον χώρο της φωτογραφικής τέχνης, αλλά και την ιστορία του φωτογραφείου. Μέχρι και σήμερα διατηρώ το φωτογραφείο με τη φίρμα ΕLΙΤΕ στην ίδια διεύθυνση από το 1949, Θήρας 2 – Κυψέλη, παρόλο που θα έπρεπε να είμαι συνταξιούχος προ πολλού. Όμως, η αγάπη μου στην τέχνη και η σχέση μου με τους πελάτες δεν μου το επιτρέπουν. Αγάπησα τη φωτογραφία από πολύ μικρός και τη μουσική παράλληλα. Το όργανο που λάτρευα και λατρεύω είναι το πιάνο. Ακριβό όργανο όμως για μια οικογένεια της εποχής εκείνης, στην Κωνσταντινούπολη, με πέντε παιδιά και σημειώνω ότι ήμουν ο μικρότερος. Όταν ήρθαμε στην Ελλάδα, πήγα σε έναν μεγάλο καλλιτέχνη, βοηθός: Στον αξέχαστο Ιωάννη Ξανθάκη. Εκεί μεγάλωσα, “σπούδασα”, έμαθα την τέχνη και μυήθηκα στα μυστικά της φωτογραφίας. Μεγάλωνα, εν τω μεταξύ, πάντα με τις οικογενειακές υποχρεώσεις. Πόλεμος – Κατοχή – Απελευθέρωση. Παρέμεινα στο ίδιο φωτογραφείο, το οποίο και διατήρησα, ακόμη και μετά τον θάνατο του αφεντικού μου, με τη φίρμα Ξανθάκη. Την ίδια εποχή παντρεύτηκα, με κουμπάρο τον εγγονό του Ξανθάκη, τον Φαίδωνα Σαλού, σήμερα μόνιμο κάτοικο του Παρισιού και μεγάλο φωτογράφο. Είχα την τύχη να πάρω την κοπέλα που αγάπησα, τη μητέρα των παιδιών μας.
Περάσαμε δύσκολες, αλλά ευχάριστες μέρες. Εξαίρετη οικονόμος, άριστη νοικοκυρά, λάτρευε το σπίτι, αλλά προπαντός ήταν μητέρα. Στην τέχνη μου δεν ανεμείχθη. Το καλοκαίρι του 1949, μαζί με τον συνάδελφο Τάκη Ζιβρέ, χρηματοδότης εκείνος, υπεύθυνος της τέχνης εγώ, ξεκινήσαμε το ΕLΙΤΕ. Μετά την πάροδο μικρού χρονικού διαστήματος και για οικογενειακούς λόγους, ο Τάκης Ζιβρέ αποχώρησε, εγκαταστάθηκε στην Αμερική, αλλά ακόμη και μέχρι σήμερα διατηρούμε τη φιλία μας. Έκτοτε, μόνος, διατήρησα και διατηρώ, σε υψηλό επίπεδο, αυτό που σέβομαι και αγαπώ: τη φωτογραφική τέχνη.
Είχα την τύχη να υπάρχει θέατρο δίπλα στο φωτογραφείο μου, το θερινό ΝΤΟΡΕ (σήμερα πολυκατοικία). Μεγάλες φίρμες, όπως η Κυβέλη, ο Καρούσος, η Παπαθανασίου, η Βέμπο αλλά και το Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν, παρήλασαν από τη σκηνή του και έκτοτε μόνιμα και από το ατελιέ μου.
Η αγάπη μου για το θέατρο και η σχέση μου με τη φωτογραφία έμελλαν να σημαδέψουν, να χαρακτηρίσουν την καριέρα μου, για δεκαετίες μετά: Ο φωτογράφος του ελληνικού θεάτρου. Υπάρχει φωτογραφικό αρχείο, για να ψηφιοποιηθεί και να καταγραφεί ίσως σε βιβλίο, θεατρικών παραστάσεων μιας εικοσαετίας και πλέον από το Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο Τέχνης, τη Λυρική Σκηνή, το Θέατρο Μουσούρη, το Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη, από τις παραστάσεις των Έλλης Λαμπέτη – Δημήτρη Χορν, των Νίκου Χατζίσκου – Τιτίκας Νικηφοράκη, των Ξένιας Καλογεροπούλου – Γιάννη Φέρτη, της Τζένης Καρέζη, της Έλσας Βεργή, της Αλίκης Βουγιουκλάκη, των Δημήτρη Μυράτ – Βούλας Ζουμπουλάκη, της Μελίνας Μερκούρη κ.ά. Μεγάλοι συγγραφείς (Δ. Ψαθάς, Ι. Καμπανέλλης, Ασημακόπουλος), ακαδημαϊκοί (Κωνσταντίδης, Μαθιόπουλος), σκηνοθέτες (Δ. Ροντήρης, Τ. Μουζενίδης, Α. Βουτσινάς), σκηνογράφοι (Βακαλό, Φωτόπουλος, Γ. Ανεμογιάννης), συνθέτες (Μ. Χατζιδάκις), ζωγράφοι (Τσαρούχης, Βασιλειάδης), μουσικοί, τραγουδοποιοί (Μαρινέλλα, Καζαντζίδης, Μητσάκης, Νταλάρας, Δούκισσα) και όλοι σχεδόν οι ηθοποιοί του ελληνικού θεάτρου εμπιστεύτηκαν τα προσωπικά τους πορτρέτα στη δημιουργία της δικής μου φωτογραφικής τέχνης.
Στο Θεατρικό Μουσείο πολλές από τις σπάνιες φωτογραφίες που κοσμούν τα εκθέματα είναι από το δικό μου φωτογραφικό αρχείο και τη δουλειά τόσων χρόνων, ενώ όλες οι εκτιθέμενες φωτογραφίες στο Μουσείο Καζαντζάκη στην Κρήτη, δημιούργημα του Γιώργου Ανεμογιάννη, είναι δικές μου. Η δουλειά τόσων χρόνων δεν ήταν δυνατόν να μείνει μόνο στο δικό μου αρχείο. Αυτά για την ιστορία του “Φώτο – ΕLITE”, αυτά για την ιστορία μου.»