Τα μάτια του Κωνσταντίνου Κακανιά εκπέμπουν τη λάμψη του ανθρώπου που συνεχώς παρατηρεί και σκέφτεται. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Από τα 22 χρόνια του τα σχέδιά του φιλοξενήθηκαν σε διεθνή έντυπα, όπως οι New York Times και η Vogue. Έφυγε από την Ελλάδα σε παιδική ηλικία επειδή δεν άντεχε την ομοφοβία και το κλειστοφοβικό περιβάλλον. Δηλώνει περίεργο παιδί και δύσκολος χαρακτήρας, είναι όμως ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες παγκοσμίως. Πρόσφατα η κυρία Τεπενδρή, η περσόνα που έχει δημιουργήσει, ενέπνευσε τον Christian Louboutin να φιλοτεχνήσει μια συλλογή αφιερωμένη στην Ελλάδα. Αυτή είναι η αφορμή για να τονγνωρίσουμε καλύτερα.
Φύγατε μικρός από την Ελλάδα.
Γεννήθηκα στην Αθήνα και πήγα στο Παρίσι 12 χρονών. Δεν ήμουν ευτυχισμένος στην Ελλάδα, βαριόμουν πολύ. Ήθελα να ζήσω τη ζωή της φαντασίας, που ήταν πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Όταν πήγα στο Παρίσι και είδα την Όπερα των Παρισίων, είπα «θα μετακομίσω εδώ». Μου άρεσε πολύ και η μόδα, και ακόμα μου αρέσει ως έκφραση. Τα γυναικεία ρούχα είναι μια αρρώστια που έχω, ενώ δεν τα φοράω. Αλλά μου αρέσει πολύ ως έκφραση, με κάνει να ονειρεύομαι.
Είστε ο ορισμός αυτού που λέμε «πολίτης του κόσμου».
Δεν είμαι μόνος, είναι πάρα πολλοί. Οι περισσότεροι φίλοι μου είναι έτσι. Αισθάνομαι παντού σαν στο σπίτι μου.
Αγαπούσατε πολύ τη ζωγραφική από μικρός;
Πιο πολύ αγαπούσα τη φαντασία. Η ζωγραφική ήταν ένα όργανο ότι ζω με φαντασία. Ακόμα το κάνω αυτό. Εγώ θέλω να ζω μια ζωή με φαντασία. Μπορώ να σου πω ότι με έσωσε αυτό.
Για ένα παιδί είναι περίεργο να έχει τόση φαντασία;
Αυτό ήταν μεγάλο πρόβλημα. Γι’ αυτούς, όχι για μένα. Δεν ήξεραν τι να με κάνουν. Δεν ήξεραν. Να με πάνε σε σχολείο για παιδιά με ιδιαίτερες ικανότητες ή ιδιότητες; Ήμουν περίεργο παιδί.
Είχατε καλλιτεχνικές προσλαμβάνουσες ως παιδί;
Καθόλου. Η θεία μου, που λάτρευα, μου έδωσε μια «Ιστορία της Τέχνης» και είδα έργα κλασικά και ελληνιστικά που μου άλλαξαν τη νοοτροπία. Μαγεύτηκα. Κατάλαβα τη δύναμη της τέχνης.
Και πώς συνειδητοποιήσατε ότι αυτό θέλετε να κάνετε στη ζωή σας;
Η ζωή με πήγε. Έχω άσχημο χαρακτήρα είμαι πολύ οξύθυμος, δεν μπορούσα να λειτουργήσω σε ομάδες. Έπρεπε να είμαι κάπου απομονωμένος για να λειτουργήσω. Με ηρεμεί η δουλειά. Τώρα έχω αρκετό καιρό να δουλέψω κι έχω αρχίσει να παθαίνω μικρές μελαγχολίες, να αισθάνομαι ανία. Αλλά ποτέ δεν βαριέμαι γενικά.
Το δικό σας καλλιτεχνικό στυλ πώς το δημιουργήσατε;
Δεν το σκέφτηκα ποτέ. Δεν είχα άλλους τρόπους. Είμαι αυτοδίδακτος και αυτοδημιούργητος. Με έχουν βοηθήσει πάρα πολλοί άνθρωποι, γιατί αγαπώ τους ανθρώπους και με αγαπούν κι αυτοί. Δεν έμαθα ποτέ τεχνικές. Ακόμα και σήμερα δεν έχω τεχνικές.
Σπουδάσατε σχέδιο;
Σπούδασα μόδα στο Παρίσι καμία σχέση με ζωγραφική.
Η πρώτη φορά που εκθέσατε κάτι δικό σας;
Ήταν το 1992 στη Νέα Υόρκη. Ήμουν 31 χρονών. Μέχρι τότε είχα κάνει διάφορα εμπορικά πράγματα, είχα δημοσιεύσει σε έντυπα. Αλλά η πρώτη μου έκθεση ήταν στη Νέα Υόρκη. Ξέρεις, είναι δύσκολο για έναν καλλιτέχνη να βιοπορίζεται. Δεν είναι εύκολο.
Συνεργαστήκατε όμως από νωρίς με πολύ σημαντικά έντυπα τους new York times, τη Vogue…
Αυτό δεν είναι ζωγραφική πραγματική. Ήμουν commercial artist. Και ακόμα είμαι. Δεν νομίζω άλλοι ζωγράφοι να έκαναν αυτά που κάνω στο εμπορικό κομμάτι. Αν ζητούσες στον Κουνέλη να σου ζωγραφίσει ένα εξώφυλλο δεν θα το έκανε, θα σε κοιτούσε περίεργα.
Είχατε επιρροές από άλλους καλλιτέχνες ή εικαστικούς;
Κλέβω τα πάντα. Μου αρέσει να κοπιάρω, δεν έχω πρόβλημα. Μου αρέσει η τέχνη σε όλες τις μορφές και μου αρέσει η χειροποίητη, ταπεινή τέχνη. Μου αρέσει ένα έργο που μπορεί να κάνει ένας κύριος στο δρόμο, μια κυρία στην Αφρική, ένας master στη Νέα Υόρκη.
Σας αρέσει το kitsch;
Αναλόγως. Είναι πολύ δύσκολη ερώτηση. Μου αρέσει και λίγο δεν μου αρέσει. Δεν έχω την ικανότητα του Jeff Koons, που είναι καταπληκτικός. Κρατιέμαι ακόμα.
Και η κυρία Τεπενδρή έχει κάτι kitsch.
Φυσικά, και το λατρεύω. Αλλά κρατάω πάντα μια φινέτσα, ενώ δεν θα έπρεπε. Η κυρία Τεπενδρή είναι μια φιγούρα απωθητική. Πολλοί μου γράφουν «είναι άσχημη, γιατί κάνεις άσχημες γυναίκες;» και διάφορα τέτοια σχόλια. Σε κάποιους δεν είναι ευχάριστο. Απωθεί πολύ τους straight άντρες και με διασκεδάζει πολύ αυτό.
Θα μπορούσε να είναι ένα gay icon η κυρία Τεπενδρή;
Είναι gay icon. Πρέπει να έχεις χιούμορ. Σε κάποιους δεν αρέσει. Η τέχνη δεν είναι για όλους. Εγώ την κάνω για όλους και με ενδιαφέρει να αρέσει. Μου αρέσει που κάνω pop και εμπορικά πράγματα.
Πώς φτιάξατε το χαρακτήρα της κυρίας Τεπενδρή;
Είχε πάρα πολλά στάδια, τα οποία είναι τρομακτικά. Αλλά κλέβω από διάφορα έργα. Η μούρη της είναι από αλλού, το όνομά της από αλλού, τα ρούχα της από αλλού… Αλλά η ιδέα να γίνει ήταν από μία ανάγκη προστασίας και μία έξαρση φαντασίας που τη χρειαζόμουν για να μπορέσω να σωθώ από μια πολύ οδυνηρή παιδική ηλικία.
Ήταν σαν φάρος προστασίας αυτή η οπτασία. Τότε δεν είχε μορφή βέβαια, σιγά σιγά πήρε μορφή και πλάστηκε. Με διάφορες επιδράσεις από φίλους. Έχει λίγο από τον Καραγκιόζη, έχει λίγο από μια θεία σας, έχει πολύ από τη μαμά μου. Είναι ένα παζλ κλεμμένα πράγματα. Είναι όλα παρμένα από άλλα πράγματα, δεν είναι τίποτα δικό μου.
Η κυρία Τεπενδρή ήταν για εσάς μια μορφή ψυχοθεραπείας;
Έτσι λέει ο σύζυγός μου. Ότι αν δεν το κάνω θα αρρωστήσω. Ζει μια παράλληλη ζωή μαζί μου. Με έχει βοηθήσει να ξεφύγω από κακές καταστάσεις. Ίσως έχει δίκιο ο σύζυγός μου, είναι ψυχολόγος.
Είστε χρόνια παντρεμένος;
Από το 2013 που το επισημοποίησε ο Obama. Στην Ελλάδα όχι ακόμα.
Πώς νιώθετε γι’ αυτό;
Θυμό. Πρόσφατα έκανα το διαβατήριό μου στην Ελλάδα και μου είπε η υπάλληλος πολύ ευγενικά να βάλω ότι είμαι παντρεμένος με άντρα. Γιατί να το βάλω; Αφού δεν ισχύει στην Ελλάδα.
Η κυρία τεπενδρή ενέπνευσε τον Louboutin να δημιουργήσει τη συλλογή «Greekaba», μια συλλογή αφιερωμένη στην Ελλάδα.
Με τον Christian είμαστε φίλοι, είχαμε κάνει πάλι μια μικρή συλλογή μαζί και είχαμε συνεργαστεί σε μια έκθεση πριν από πολλά χρόνια στο Μουσείο Γουλανδρή. Ο Christian διασκεδάζει με την κυρία Τεπενδρή. Κάθε χρόνο κάνει μια κολεξιόν εμπνευσμένη από κάποια χώρα και μου ζήτησε να συνεργαστούμε για την Ελλάδα. Το 10% από τη συλλογή πηγαίνει στο «Μαζί για το Παιδί». Αυτό με ώθησε να το κάνω.
Τα παπούτσια της συλλογής μοιάζουν με εκθέματα μουσείου. Πώς σας φαίνεται που θα φορεθούν και κάποια θα χαλάσουν;
Είναι ακριβώς αυτό που μου αρέσει. Δηλαδή μου αρέσει οι άνθρωποι να έχουν την τέχνη σαν Άγιο σε μια τοιχογραφία σε εκκλησία και ταυτόχρονα να βλέπουν την τέχνη σε ένα παπούτσι. Δεν σημαίνει ότι αυτό είναι κάτι ευτελές. Όλα σε κάνουν να
σκέφτεσαι. Μου δίνει μια ελευθερία αυτό. Ίσως επειδή δεν είχα κλασική παιδεία στην τέχνη.
Φαντάζομαι ότι ήρθατε σε επαφή με αυτό που λέμε κλασικό.
Ζούσα κάτω από τον Παρθενώνα. Δεν πήγα σε σχολή Καλών Τεχνών. Το έχω λίγο κόμπλεξ αυτό. Αν είχα πάει σε ένα καλό Κολέγιο Τέχνης ίσως η καριέρα μου να ήταν διαφορετική.
Πού είναι η έδρα σας;
Στο Λος Άντζελες. Εκεί μένουμε με τον άνδρα μου και τα σκυλιά μου.
Πώς είναι η καθημερινότητά σας;
Δουλεύω σκληρά. Από τις 7 το πρωί μέχρι τις 6 ή 7 το απόγευμα.
Υπάρχει κάτι που σας χαλαρώνει;
Δεν πίνω αλκοόλ και λόγω covid δεν κάνω πολλή γυμναστική. Περπατάω. Μου αρέσει ο κόσμος. Μπορώ να χαλαρώσω βλέποντας κόσμο.
Ζούσατε κάποτε στην Αίγυπτο;
Παλιά. Είναι η αγαπημένη μου χώρα. Δεν ξέρω γιατί, είναι χημικό το θέμα. Ο Νείλος, οι άνθρωποι, μου αρέσει πολύ. Ήταν ο πιο ευτυχισμένος χρόνος στη ζωή μου και είναι περίεργο γιατί ήμουν με μια γυναίκα μαζί, όχι με άνδρα, ενώ είμαι ultra gay. Εκεί ίσως ήταν μια σπουδή μου στην τέχνη. Αντέγραφα συνέχεια τα αρχαία και τις τοιχογραφίες. Εξού και η κυρία Τεπενδρή είναι προφίλ, γιατί καμία τοιχογραφία δεν έχει ανθρώπους ανφάς.
Τα τελευταία χρόνια πιο πολλοί Έλληνες βγαίνουν στο εξωτερικό και αναγνωρίζονται, βραβεύονται…
Οι Έλληνες είναι πολυμήχανοι και σοφιστικέ λαός. Έχουμε υπέροχους καλλιτέχνες. Ο πολιτισμός και η κουλτούρα είναι στο DNA μας.
Τι θα είχε γίνει αν είχατε μείνει στην Ελλάδα;
Η ιδέα μού φέρνει κλειστοφοβία. Είναι περίεργο το συναίσθημα. Ήταν δύσκολο για μένα. Ζούσα σε ένα ομοφοβικό περιβάλλον. Στο σχολείο, το περιβάλλον μου… Ήταν πέραν της φαντασίας να μείνω εδώ. Μα 12 χρονών αποφάσισα να φύγω.
Πώς σας άφησαν;
Ήμουν τυχερός. Η μαμά μου με κατάλαβε. Με βοήθησε έπειτα η οικογένειά μου. Θα πήγαινα όμως και μόνος μου.
Η πρώτη σας έκθεση στην Ελλάδα ήταν στην γκαλερί της Καμχή τη δεκαετία του ’90 και βλέποντας τα έργα που είχατε εκθέσει ήταν πιο σκληρού περιεχομένου και λιγότερο pop.
Σκέφτομαι ότι θέλω να επιστρέψω σ’ εκείνα τα έργα. Θα το κάνω. Θέλω να κάνω ξανά πίνακες. Δεν φοβάμαι την αποτυχία. Παλιά αν κάτι δεν πήγαινε με απογοήτευε πολύ, με έριχνε στο κρεβάτι. Γι’ αυτό μου αρέσει η αμεσότητα της κυρίας Τεπενδρή. Αλλά η πρώτη μου έκθεσηήταν σοκαριστική. Επειδή είχε προωθηθεί ως gay περιεχόμενο, είχαμε λάβει απειλές ότι θα βάλουν βόμβα στην γκαλερί. Στην έκθεσή μου είχα δει απ’ έξω κάποιους ανθρώπους που η φυσιογνωμία τους μαρτυρούσε ότι δεν θα έβλεπαν ποτέ κάποιο έργο μου. Μετά από μήνες μου είπε η Ρεβέκκα Καμχή ότι είχε λάβει απειλές και αναγκάστηκε να φωνάξει αστυνομία. Η έκθεση έγινε υπό την εποπτεία της.
Έχει αλλάξει από τότε η κοινωνία;
Ρωτήστε την. Δεν έχω ιδέα. Έχει αλλάξει σίγουρα, αλλά όχι ριζικά. Εγώ ζω σε ένα μικρόκοσμο όπου όλοι οι άνθρωποι έχουν έναν ειδικό τρόπο σκέψης. Είμαστε όλοι στο ίδιο κύμα. Άμα πάω στο Τέξας ή στην Αλαμπάμα δεν ξέρω αν θα είναι έτσι τα πράγματα.
Το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα που σας απασχολεί;
Τα όπλα. Η κοινωνία δεν τα χρειάζεται. Έπειτα η παιδεία.
Γιατί είστε περισσότερο περήφανος;
Έκανα πολλές αποτυχίες, αλλά ήταν αυτό που ήθελα να κάνω τη δεδομένη στιγμή. Μπόρεσα να ζήσω μέσα στη δημιουργία. Ευχαριστώ όλους και τον εαυτό μου που μπόρεσα να ζήσω έτσι.
Πήρατε το αίμα σας πίσω επειδή ως παιδί είχατε δυσκολίες;
Όχι, αλλά είμαι ευχαριστημένος. Δεν ήταν μόνο η ομοφοβία που έζησα μικρός. Έζησα την εποχή του AIDS. Ήταν αδιανόητο. Ήταν μια εποχή που φοβόσουν παντού: Στην Αμερική, στο Παρίσι, στην Ελλάδα. Είχα φίλους, συντρόφους, ήταν τρομακτικό. Πολλοί φίλοι μου έφυγαν από αυτό. Και πήγα στο Λος Άντζελες να αποτραβηχτώ,
αλλά συνεχίστηκε το πρόβλημα. Όμως ας τα αφήσουμε αυτά.
