Ψητό, ξυδάτο, sushi ή ceviche, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να καταναλώσει κανείς χταπόδι, σε κάποια παραθαλάσσια ταβέρνα, αφού πρώτα τα φωτογραφίσει να λιάζονται κρεμασμένα στα σχοινιά. Χαρακτηριστική εικόνα άλλωστε καλοκαιρινών διακοπών στα νησιά της Ελλάδας. Δεδομένης όμως της γνωστής, σχεδόν ανθρώπινης νοημοσύνης τους, τίθεται πια ξεκάθαρα το ερώτημα: είναι ηθικό να τρώμε χταπόδια;
Όσοι έπεσαν πάνω στο βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ “My Octopus Teacher”, εύκολα θα απαντούσαν «όχι».
Το ίδιο θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι θα έλεγε κι ένας επιστήμονας που ειδικευεται στη μελέτη των χταποδιών, αλλά αυτό δεν συνέβη με τον θαλάσσιο βιολόγο Dr. David Scheel. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Αλάσκας μελετά τα χταπόδια για περισσότερα από 25 χρόνια και το νέο του βιβλίο, “Many Things Under a Rock: The Mysteries of Octopuses”, επεξεργάζεται τι έχουν μάθει τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι επιστήμονες για το υπέροχο αυτό είδος.
Ένα καθόλου εύκολο εγχείρημα, αν υπολογίσει κανείς πως υπάρχουν περισσότερα από 300 γνωστά είδη χταποδιών και ως ζώα υψηλής ευφυΐας, έχουν πολύ διαφορετικές προσωπικότητες περισσότερο από άτομο σε άτομο και πολύ λιγότερο από είδος σε είδος.
Το βιβλίο του Scheel καλύπτει μια μεγάλη και ενδιαφέρουσα γκάμα σχετικά με τα χταπόδια: τις διατροφικές τους συνήθειες, το ποικίλο εύρος των περιβαλλόντων τους, τους κύκλους ζωής τους. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από συνέντευξή του καθηγητή, στο salon.com.
Πιστεύετε ότι είναι ηθικό για τους ανθρώπους να τρώνε χταπόδια; Aυτή είναι μια περίπλοκη ερώτηση. Εγώ δεν τρώω πια χταπόδια γιατί τα βρίσκω πιο ενδιαφέροντα ζωντανά, από ότι στο πιάτο. Αλλά οι άνθρωποι τρώνε κρέας κάθε είδους για διάφορους λόγους και δεν νομίζω ότι τα χταπόδια διαφέρουν από τα άλλα είδη κρέατος που τρώμε.
Για μερικούς ανθρώπους υπό ορισμένες συνθήκες, θα ήταν πολύ πιο ηθικό, νομίζω, να κάνουν διαφορετικές επιλογές φαγητού. Αλλά συνολικά έχουμε μια μακρά εξελικτική ιστορία στην κατανάλωση ζώων και είναι μέρος των τρόπων με τους οποίους αλληλεπιδρούμε με το φυσικό περιβάλλον.
Ωστόσο, τα χταπόδια δεν είναι συνηθισμένα ζώα. Υπάρχουν πράγματα που κάνουν που μπορεί να μην τα δείτε στα περισσότερα από τα ζώα που εντάσσονται στο διατροφολόγιό μας, όπως τα κοτόπουλα ή οι αγελάδες, γιατί συσσωρεύουν ένα σωρό ενδιαφέροντα πράγματα σε ένα είδος ή μόλις μια ομάδα.
Πάντως το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι τόσο η επιλογή του ζώου που καταναλώνουμε εμείς οι άνθρωποι -αν και προφανώς υπάρχουν όρια και εκεί, αλλά η επιλογή της σχέσης μας με αυτό το ζώο.
Η μεγαλύτερη ανησυχία για μένα είναι τι κάνουμε στα ζώα που εκτρέφουμε για φαγητό. Εάν βγάζει κάποιος το φαγητό του από τη φύση, αυτή είναι η αρχή της αλληλεπίδρασης κατά κάποιο τρόπο, σωστά; Αν όμως παίρνουμε την τροφή μας από κάποιον τρίτο, επαγγελματία, που μεγάλωσε το ζώο, τότε η αλληλεπίδραση ξεκινά από τη στιγμή που το ζώο γεννιέται. Και έτσι η μεγαλύτερη ανησυχία για μένα είναι τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια αυτής της σχέσης του με τον επαγγελματία. Από την αρχή μέχρι το τέλος της ζωή του ζώου.
Πώς μπορούν να προστατευτούν τα χταπόδια από την υπερβολική «συγκομιδή»; Είναι πολύ εύκολο να πιάνονται υπεράριθμα χταπόδια. Ωστόσο χρειαζόμαστε διαχείριση που να λαμβάνει υπόψη τα μοναδικά χαρακτηριστικά της βιολογίας του χταποδιού. Ένα από τα «μοντέλα» που φαίνεται να λειτουργεί, είναι αυτό που έχει υιοθετηθεί στη Μαδαγασκάρη. Είναι ένα μοντέλο περιορισμού, στο οποίο «κλείνουν» οικειοθελώς τμήματα της αλιείας ανά περιόδους, για να επιτρέψουν στα χταπόδια να ανακάμψουν. Η λέξη δηλαδή για εμένα, είναι «αυτοσυγκράτηση».
Πώς έχει επηρεάσει η κλιματική αλλαγή τα χταπόδια; Και πάλι, μια περίπλοκη ιστορία. Νομίζω ότι στην περίπτωση των χταποδιών, βλέπουμε ήδη τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αν κοιτάξουμε τα χταπόδια στα νερά του βόρειου Ειρηνικού, είναι αρκετά σαφές ότι μετά από ασυνήθιστα ζεστούς χειμώνες ή ολόκληρα έτη ζεστών χειμώνων, έχουμε σαφώς λιγότερα χταπόδια πληθυσμιακά. Με λίγα λόγια, οι υψηλότερες θερμοκρασίες οδηγούν σε λιγότερα χταπόδια. Από την άλλη, το octopus vulgaris που είναι περισσότερο ένα εύκρατο έως θερμό χταπόδι, μετά από ζεστές περιόδους, φαίνεται ότι υπάρχει πραγματικά μεγάλη «στρατολόγηση» του. Καμία από τις δυο περιπτώσεις όμως δεν είναι «υγιής» ούτε για το είδος αλλά ούτε και για τη θάλασσα.
