Στον Joker είναι μια πληγή που συστρέφεται στην άκρη του χάους. Στον Μονομάχο ο παρανοϊκός αυτοκράτορας με τον μεταλλικό ήχο της παντοδυναμίας του, σαν να παίζει βροντώντας στα τοιχώματα του κρανίου του σε ασταμάτητη λούπα. Στο Walk the Line γίνεται ένας άλλος άνθρωπος, κανονικός, σάρκινος, σαν κλώνος -και όχι μίμηση- του Johnny Cash. Στο The Master είναι χαμένος σε μια αμμουδιά χωρίς ίσκιο, μέλος ενός ξεχασμένου στρατού, πεινασμένος, διψασμένος, στεγνωμένος από τον ανελέητο ήλιο, που φτιάχνει μια γοργόνα από άμμο και μετά την πηδάει, τρομάζοντας με το σκοτάδι του μυαλού του και τους υπόλοιπους χωρίς ισορροπίες φαντάρους, που βιάζονται να φύγουν μακριά. Είναι ο Joaquin Phoenix, ένα φαινόμενο υποκριτικής της εποχής μας, που ντύνεται ψυχές και μας τις δείχνει σε μεγάλες, κινηματογραφικές διαστάσεις, βάζοντάς μας σε σκέψεις αν οι ιδιοφυΐες φτιάχνονται από τις σπείρες της αλυσίδας του DNA τους από τα παιδικά τους χρόνια ή από κάτι άλλο, που υπερβαίνει τα επιμέρους.

Τα παιδιά του Θεού

Σαράντα πέντε χρόνια πριν, στο Σαν Χουάν, πρωτεύουσα του Πουέρτο Ρίκο, η οικογένεια τής Arlyn Dunetz και του John Lee Bottom αποκτά το τρίτο της παιδί, τον Joaquin Rafael. Έχουν προηγηθεί ο River (ποταμός) και η Rain (βροχή). Θα ακολουθήσουν η Liberty (ελευθερία) και η Summer (καλοκαίρι). Οι γονείς είναι αντιπροσωπευτικοί Αμερικανοί νέοι της εποχής τους, μέσα στην αμφισβήτηση, που ζουν σαν χίπηδες, μετακινούνται συνεχώς, κάνουν δουλειές του ποδαριού, φεύγουν σε άγνωστές τους χώρες και διερευνούν τρόπους ζωής και ελευθερίας. Κάποια στιγμή, προσχωρούν στην αίρεση Τα Παιδιά του Θεού, που είχε ιδρύσει ο χειριστικός David Berg – ή Μωυσής Δαυίδ, όπως ήθελε να τον αποκαλούν οι οπαδοί του. Παιδόφιλος, βιαστής και υμνητής του Χίτλερ, ο Berg υποστήριζε πως όσο πιο ελεύθερη ήταν η σεξουαλική πράξη τόσο πιο κοντά βρισκόταν στη χριστιανική φιλοσοφία. Το σεξ μεταξύ ενηλίκου και ανηλίκου, η αιμομιξία, η μοιχεία δεν ήταν αμαρτίες αν υπήρχε αγάπη. Διακήρυττε πως οι γονείς έπρεπε να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με τα παιδιά τους, γιατί κανένας άλλος δεν θα τους φερόταν με τέτοια τρυφερότητα και αγάπη, αφού η σεξουαλική απόλαυση ήταν σταλμένη από τον Θεό. Η ιστορία θα γινόταν γνωστή χρόνια αργότερα, το 1991, όταν ο River ήταν ήδη διάσημος star. Σε μια συνέντευξή του στο περιοδικό Details θα αποκάλυπτε ότι τον είχαν εξαναγκάσει να κάνει σεξ από τα τέσσερά του, καταλήγοντας: «Αποφάσισα να το μπλοκάρω από τη μνήμη μου. Δεν ήθελα αυτά τα ανθρώπινα μέλη που κρέμονταν μπροστά στο πρόσωπό μου να με μετατρέψουν σε ανώμαλο όταν θα μεγάλωνα».

Ο Joaquin, από την άλλη, έχει μια διαφορετική ιστορία να διηγηθεί. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Vanity Fair υποστήριξε ότι ο River είχε επινοήσει την τραυματική του εμπειρία. «Είναι εντελώς αστείο. Απλώς έκανε πλάκα με τον Τύπο, γιατί είχε βαρεθεί να απαντάει σε ηλίθιες ερωτήσεις». Όσο για τους γονείς τους, σύμφωνα με τον Joaquin, ποτέ δεν είχαν πάρει τοις μετρητοίς τις εντολές του Berg. Αντιθέτως, μόλις άκουσαν τη θεωρία του περί σεξ, εγκατέλειψαν αμέσως την αίρεση, άλλαξαν το επώνυμό τους σε Phoenix -από τον μυθικό φοίνικα που αναγεννιέται από τις στάχτες του- και επέστρεψαν από τη Βενεζουέλα στις ΗΠΑ. Βρισκόμαστε στο 1978, ο River είναι οκτώ ετών και ο Joaquin τεσσάρων.

Από τους δρόμους στη μεγάλη οθόνη

Οι Phoenix περιπλανώνται στην Αμερική και γίνονται χορτοφάγοι. Μένουν για λίγο στη Φλόριντα και μετά ταξιδεύουν έως την Καλιφόρνια και το Λος Άντζελες. Τα πέντε αδέρφια έχουν από πολύ νωρίς δείξει την καλλιτεχνική τους κλίση και βγάζουν λεφτά για την οικογένεια στήνοντας στους δρόμους αυτοσχέδιες θεατρικές παραστάσεις. Η Arlyn αναγνωρίζει στα πρόσωπά τους μια ξαφνική πηγή πλούτου και τα αναθέτει σε ατζέντη. Έρχονται τα πρώτα διαφημιστικά και μετά οι ρόλοι σε τηλεοπτικές σειρές και ταινίες. H Summer είναι ηθοποιός από δύο ετών – μάλιστα, στην ταινία Russkies υποδύεται την αδερφή του Joaquin. Ο Joaquin έκανε το ντεμπούτο του στα οκτώ του, το 1982, σε ένα επεισόδιο της σειράς Seven Brides for Seven Brothers, στο οποίο πρωταγωνιστούσε ο River. Εκείνη την εποχή ήθελε να τον αποκαλούν Leaf (φύλλο), για να ταιριάζει με τα αδέρφια του που είχαν χίπικα ονόματα. Από όλους τους Phoenix, όμως, ο River ήταν αυτός που ξεχώρισε αμέσως: Stand by Me, Running οn Empty, Indiana Jones and the Last Crusade, My Own Private Idaho. Ο ένας καλός ρόλος διαδεχόταν τον άλλο για τον ταλαντούχο πιτσιρικά που έμοιαζε με άγγελο. Ο Joaquin, από την άλλη, νιώθει ότι βρίσκεται στα αζήτητα. Θεωρεί ότι δεν υπάρχουν ενδιαφέροντες ρόλοι για την ηλικία του και ότι οι παραγωγοί δεν του δίνουν σημασία. Αποφασίζει να εγκαταλείψει την υποκριτική και να περιπλανηθεί στον κόσμο με τον πατέρα του, αφού οι δυο γονείς έχουν χωρίσει. Μεξικό, Εκουαδόρ, Βενεζουέλα, Αργεντινή, ο κόσμος είναι μεγάλος, αλλά και πάλι δεν τον χωράει. Και είναι μόλις 15 χρόνων.

Το τέλος του River

Ο Joaquin επιστρέφει στο Λος Άντζελες εγκαίρως για να παρακολουθήσει τη θεαματική πορεία του River προς την κορυφή. Τον θεωρούν τον μεγαλύτερο μελλοντικό star του Hollywood, τον παρομοιάζουν με τον James Dean, τον προτείνουν για Oscar, τον λατρεύουν κοινό και κριτικοί. Ο Joaquin δεν ζηλεύει. Χαίρεται για την επιτυχία τού αδερφού του, αλλά αδιαφορεί για το δικό του μέλλον. Στην ίδια συνέντευξή του στο Vanity Fair θα διηγηθεί: «Ένα απόγευμα, ο River γύρισε σπίτι από τη δουλειά με μια βιντεοκασέτα με τίτλο Οργισμένο Είδωλο. Με έβαλε να τη δω. Την επόμενη μέρα με ξύπνησε, με ανάγκασε να τη δω ξανά και μου είπε: “Θα αρχίσεις να παίζεις ξανά, αυτό θα κάνεις”. Δεν το ζήτησε. Το απαίτησε. Και θα του το χρωστάω πάντα, γιατί η υποκριτική μού χάρισε μια απίστευτη ζωή». Και προσθέτει: «Έξι μήνες μετά, ήμασταν στην κουζίνα και ο River μου είπε ότι πρέπει να χρησιμοποιήσω ξανά το Joaquin (νόμιζα ότι ήταν πολύ αλλόκοτο όνομα και το είχα αλλάξει) και προέβλεψε ότι θα γίνω πολύ πιο διάσημος ηθοποιός από εκείνον. Κοιταχτήκαμε με τη μητέρα μου σε στιλ “Τι μαλακίες λέει αυτός;”. Σήμερα, αυτό που ακόμα με στοιχειώνει είναι η βεβαιότητά του. Πώς το ήξερε; Τι είδε σε μένα;». Πίσω στο 1993, ο River, ετών 23, κατέρρευσε από υπερβολική δόση έξω από το club του Johnny Depp, το Viper Room. Μαζί του ήταν η κοπέλα του Samantha Mathis, η αδερφή του Rain και ο Joaquin. Αυτός ήταν που είχε καλέσει στο τηλέφωνο το ασθενοφόρο και το μήνυμα που καταγράφηκε θα τον στοίχειωνε για πάντα: «Έχει σπασμούς. Ελάτε γρήγορα, σας παρακαλώ, σας παρακαλώ, γιατί πεθαίνει, σας παρακαλώ». Δεν τον πρόλαβαν. Ο θάνατός του διαπιστώθηκε στο νοσοκομείο, αλλά σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες ο River ήταν ήδη νεκρός ενώ κειτόταν στο πεζοδρόμιο.

Ο δεύτερος πιο διάσημος Phoenix

Μετά τον θάνατο του River, η οικογένεια μετακόμισε στην Κόστα Ρίκα. Ήθελαν να αποστασιοποιηθούν για λίγο από το γεγονός, να μη ζουν κάθε μέρα το ίδιο δράμα, να μη διαβάζουν την είδηση στις εφημερίδες ούτε να ακούν τα σχόλια άσημων και διάσημων. Ήθελαν να τον πενθήσουν ιδιωτικά. Ο Joaquin επέστρεψε στις ΗΠΑ δύο χρόνια αργότερα, το 1995, για να κάνει οντισιόν για έναν ρόλο. Ήταν για την ταινία του Gus Van Sant, To Die For, με πρωταγωνίστρια τη Nicole Kidman. Πήρε τον ρόλο και ξαναβρέθηκε να παίζει μπροστά από την κάμερα ύστερα από τέσσερα χρόνια αποχής. Υποδυόταν έναν φυλακισμένο, με ξυρισμένο κεφάλι, σκοτεινό βλέμμα και μια ουλή να σκιάζει το πάνω χείλος, εγκαινιάζοντας ένα σερί ρόλων που απέχουν έτη φωτός από τη χαρά. Παρά την επιτυχία του, όμως, για τα περισσότερα από τα χρόνια που θα ακολουθούσαν, ο Joaquin θα αναφερόταν πάντα ως «δεύτερος πιο διάσημος Phoenix», μετά τον πρώτο, τον River. Και ίσως αυτό να μην τον ενόχλησε ποτέ πραγματικά. Αυτό που τον ενοχλούσε και εξακολουθεί να τον ενοχλεί είναι ότι 26 χρόνια μετά, στο 90% των συνεντεύξεων που δίνει, θα τον ρωτήσουν για την ημέρα του θανάτου του River. Το θέμα παραμένει πολύ ευαίσθητο για τον ίδιο. Ο River δεν έπαψε ποτέ να είναι το είδωλό του, ο μεγάλος προστατευτικός αδερφός που φρόντιζε για όλα τα αδέρφια, εκείνος που είχε το λαμπρό μέλλον που δεν κατάφερε τελικά να ζήσει. Και όπως φαίνεται, δεν έπαψε να είναι και η έμπνευσή του όποτε επρόκειτο να υποδυθεί έναν ακόμα σκοτεινό ρόλο. Η πρώτη του σκέψη συνήθως είναι: «Πώς θα έπαιζε ο River αυτό τον χαρακτήρα;».

Οι Phoenix σήμερα

Και τα πέντε παιδιά ήταν ευλογημένα με ταλέντο. Η Summer και η Rain στην εφηβεία τους είχαν φτιάξει ένα εφηβικό punk/new wave συγκρότημα, το The Causey Way. Αργότερα, η Summer διακρίθηκε ως ηθοποιός, παντρεύτηκε τον Casey Affleck και απέκτησαν δύο παιδιά. Η Rain ακολούθησε και εκείνη την υποκριτική, αλλά διακρίνεται πάντα και στη μουσική. Στην παρουσίαση του τελευταίου της album συνοδευόταν από τον Joaquin. Ήταν μία από τις σπάνιες φορές που εκείνος πήγε σε κοσμική εκδήλωση, αντί για τα συνηθισμένα του περιθωριακά στέκια, ντυμένος πάντα στα μαύρα, και χαμογελούσε – αυτός που σπανίως χαμογελά. Άλλωστε, ο τίτλος του album είναι River, είναι αφιερωμένο στη μνήμη του νεκρού αδερφού τους και κυκλοφόρησε στις 31 Οκτωβρίου, την ημέρα που συμπληρώθηκαν 26 χρόνια από τον θάνατό του. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Ο Joaquin είναι σήμερα ένας από τους κορυφαίους ηθοποιούς του πλανήτη, με εκείνες τις τρομακτικές, από την άβυσσο μέσα του, αριστοτεχνικές ερμηνείες. Νίκησε την εξάρτησή του από το αλκοόλ, αρραβωνιάστηκε στα 45 του για πρώτη του φορά τον «δράκο του», όπως αποκαλεί την υπερταλαντούχα Rooney Mara, ενώ θεωρείται ο σίγουρος νικητής του φετινού Oscar Α’ Αντρικού ρόλου. Πριν έρθει επισήμως η υποψηφιότητα, εξηγεί ότι η προτίμησή του για ρόλους όπως εκείνους του Johnny Cash ή του Joker δεν είναι κάτι που μπορεί να βάλει σε λέξεις, αλλά κάτι «αρχέγονο»: «Πιστεύω ότι είναι ένας συνδυασμός φύσης και κοινωνικοποίησης, προφανώς. Kαι ως έναν βαθμό είναι ο τρόπος που μεγάλωσα».